کتاب دستورالعمل و ضوابط طراحی، نظارت و اجرای سیستم های اعلام حریق به منظور یکسان سازی ضوابط اجرایی سیستم های اعلام حریق توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان گردآوری گردیده و در اختیار کارشناسان و مجریان قرار می گیرد.

این مجموعه در هفت بخش تدوین شده است که در این مقاله بخش دوم ارائه خواهد شد.

 در بخش اول موضوع الزامات ساختمان ها و بناها در اجرای سيستم های کشف و اعلام حريق مطرح و بصورت کامل شرح داده شد. در این بخش به موضوعات ذیل می پردازیم:

مناطق تحت پوشش سيستم اعلام حريق (Zone) :

آگاهی به موقع از محل حریق در هنگام آتش سوزی و کاهش زمان شناسایی و دسترسی به محل حریق و کنترل آن از اهمیت به سزایی برخوردار است که بدین جهت در طراحی سیستم های اعلام حریق نیاز میباشد یک ساختمان به چندین منطقه یا Zone تقسیم بندی گردد.

در هر ساختمان منطقه بندی و یا زون بندی حریق باید بر اساس کاربری و مساحت فضاها، اتاق ها و اهمیت آنها، کاربرد آن ناحیه در کل ساختمان یا میزان پایداری، مقاومت در مقابل حریق و غیره و بر اساس موارد مرتبط در مقررات ملی ساختمان انجام گیرد و طراحی سیستم اعلام حریق و منطقه بندی سیستم نیز از منطقه بندی فوق الذکر تبعیت خواهد کرد.

منطقه یا Zone کشف به قسمت یا بخشی از کل ساختمان حفاظت شده اطلاق می گردد که در صورت بروز حریق در آن قسمت، توسط نشانگرهای سیستم کشف و اعلام حریق و به صورت مجزاء از نشانگر قسمت های دیگر مشخص می گردد.

زون کشف معمولا تحت پوشش تعدادی شستی های اعلام حریق و یا کاشف های خودکار حریق قرار گرفته می شود که به منظور موقعیت یابی حریق، تخلیه سریع ساختمان و اطفاء حریق بصورت جداگانه نشان داده می شود؛

که در طراحی آن باید به نکات ذیل توجه شود :

• مساحت هر منطقه در سیستم های اعلام حریق نباید از ۲۰۰۰ متر مربع بیشتر باشد.
• چنانچه مجموع مساحت کل طبقات ساختمان بیشتر از ۳۰۰ مترمربع باشد، بایستی هر زون به یک طبقه محدود گردد.
• چنانچه مجموع مساحت کل طبقات ساختمان کمتر از ۳۰۰ مترمربع باشد، یک زون حریق می تواند بیش از یک طبقه را پوشش دهد.
• کلیه کاشف های خودکار قرار گرفته در فضای راه پله دودبند بایستی در یک زون جداگانه قرار گیرند، همچنین شستی های قرار گرفته در خروجی های نهایی به فضای آزاد می تواند با این زون ترکیب شود.
• شستی های قرار گرفته در تراز هر طبقه بایستی در محل پیش ورودی واحدها جنب مسیر فرار همان طبقه (قبل از ورود به دستگاه پله) قرار گرفته که بایستی با زون همان طبقه یکی شود.
• فضا هایی همچون موتورخانه آسانسور، داکت‌ها، انباری های خاص و… در صورتی که با فضاهای دیگر در یک زون قرار می گیرد، به منظور کاهش سردرگمی حین یافتن فضاهای مذکور حین حریق، می توان در طراحی و پیاده سازی هر یک را زون مجزایی لحاظ نمود.

طول مسیر جستجو برای پیدا کردن محل حریق نباید بیشتر از ۶۰ متر طول داشته باشد و به منظور شناسایی و کاهش زمان دسترسی به محل حریق در بناهایی که تعداد زیادی مناطق کوچک مشابه در طول یک مسیر قرار گرفته است، می توان از چراغ‌های نشانگر (Remote Indicator) به منظور شناسایی محل حریق استفاده گردد که در ادامه این دستورالعمل توضیحات بیشتر در مورد چراغ‌های نشانگر ارائه می گردد.

معيار انتخاب و نصب کاشف، شستی، آژير و فلاشرهای اعلام حريق :

شستی های اعلام حريق :

شستی های اعلام حریق به منظور شناسایی حریق و اعلام آن به صورت دستی در طراحی یک سیستم اعلام حریق از اهمیت بسزایی برخوردار می باشند، لذا جهت نصب شستی های اعلام حریق می بایست نکات ذیل مد نظر قرارگیرد:

• شستی اعلام حریق باید به گونه ای نصب گردد که به آسانی قابل دید باشد .
• ارتفاع نصب شستی اعلام حریق می بایست ۱۴۰ سانتی متر با تلرانس ۲۰ سانتیمتر از کف تمام شده باشد.
• شستی های اعلام حریق در راهروها و در مجاورت درب پلکان خروج باید نصب شود.
• حداکثر فاصله پیمایش جهت رسیدن به شستی اعلام حریق نباید از ۴۵ متر تجاوز نماید (جهت کسب اطلاعات بیشتر با توجه به وجود شرایط مختلف به استاندارد ملی مراجعه شود).
• در زیرزمین ها و در محل ورودی رمپ و در ورودی راه پله، نصب شستی اعلام حریق الزامی است.

کاشف های حريق :

مشخص نمودن محل حریق در هر ساختمان به منطقه بندی دقیق در طراحی و انتخاب صحیح و مناسب کاشف ها و نوع تجهیزات مورد استفاده وابسته می باشد، بدین لحاظ استفاده از کاشف های حریق متناسب با محیط بسیار حائز اهمیت است. کاشف ها به منظور تشخیص یک یا چند مشخصه حریق (آتش) انتخاب می شوند که در ادامه به معیارهای انتخاب و شرایط نصب آنها پرداخته می شود .

کاشف های دودی :

• شعاع پوشش کاشف دودی روی سقف صاف بدون مانع ۵ متر می باشد.
• حداکثر فاصله نصب کاشف های دودی از یکدیگر در سقف های بدون مانع ۶ متر است.
• حداقل فاصله نصب کاشف های دودی از دیوار باید ۵ متر در نظر گرفته شود.
• حداقل فاصله نصب کاشف های دودی از دریچه های هوا ۱ متر درنظر گرفته شود.
• در راهروهای با عرض ۲ متر یا کمتر میتواند فاصله کاشف های دودی از یکدیگر تا ۱۵ متر افزایش یابد.
• حداقل فاصله کاشف دودی از آبفشان های اطفاء حریق ۶ متر است.
• حداکثر فاصله کاشف های دودی از بازشوی آسانسورها و یا شفت ۵ متر است.
• در صورتی که به منظور تهویه مطبوع از دستگاه هواساز AHU یا HVAC استفاده شده باشد، نصب کاشف های دودی داکتی (کانالی) الزامی می باشد.
• حداکثر ارتفاع نصب کاشف های دودی ۵ متر می باشد و جهت فضاهایی با ارتفاع بیشتر از ۱۰.۵ متــر مـی بایسـت از سـایر کاشـف های حریـق دودی ماننـد کاشـف نوری خطـی (Beam Detector) استفاده نمود.

کاشف حرارتی :

• شعاع پوشش کاشف حرارتی روی سقف صاف بدون مانع ۳ متر می باشد.
• حداکثر فاصله بین کاشف های حرارتی در سقف های بدون مانع ۷ متر است.
• حداقل فاصله کاشف حرارتی از دیوار ۵ متر است.
• جهت فضاهای پارکینگ، رختشوی خانه و اتاق دیزل می بایست از کاشف های حرارتی افزایشی استفاده شود.
• در راهروهای با عرض ۲ متر یا کمتر فاصله کاشف های حرارتی از یکدیگر می تواند تا ۶ متر افزایش یابد.
• حداکثر ارتفاع نصب کاشف های حرارتی بر اساس کلاس حساسیت کاشف ۵ متر و ۹ متر می باشد.
• در مکان هایی که در حالت کارکرد عادی احتمال وجود دود می باشد می بایست از کاشف های حرارتی استفاده نمود در صورتی که در فضاهای مذکور احتمال تغییرات ناگهانی دما وجود ندارد می بایست از کاشف حرارتی افزایشی استفاده گردد.

       جهت انتخاب کاشف های حرارتی مناسب بر اساس کاربری فضا به کلاس بندی کاشف های حرارتی توجه شود.  ( کلاس های A1S ، A2S ، A1R ، A2R و BR )

به طور کلی در صورت وجود مانع یا برجستگی در سقف فاصله کاشف حریق تا مانع (ارتفاع مانع کمتر از ۲۵۰ میلیمتر) به اندازه دو برابر ارتفاع مانع یا برجستگی باید در نظر گرفته شود و در صورت وجود ارتفاع مانع بیش تر از ۱۰ درصد ارتفاع کف تا سقف ضمن رعایت فاصله نصب ۵۰ سانتی متری تا مانع می بایست در دو طرف مانع کاشف حریق نصب گردد .

نکته: در صورت وجود مانع، قفسه یا دیواره به صورتیکه فاصله آن از سقف کمتر از ۳۰ سانتی متر باشد می بایست در دو طرف مانع کاشف حریق نصب گردد.

دستگاه (پنل) اعلام حريق :

• محل نصب پنل مرکزی اعلام حریق ساختمان ها در موقعیت مناسب ساختمان و ترجیحاً در تراز تخلیه (معمولاً طبقه همکف یا ورودی ساختمان) باید در نظر گرفته شود، در محل نصب دستگاه شرایط حفاظت و امنیت آن در مقابل حریق یا موارد دیگر تامین شود (ترجیحاً ایزوله در برابر حریق) و یا احتمال وقوع حریق در فضای نصب پنل اعلام حریق کم باشد.
• ضرورت دارد پنل اعلام حریق (پنل مرکزی یا پنل تکرار کننده) در محلی نصب شود که پرسنل نگهدارنده و یا نگهبان حضور داشته باشند.
• ضرورت دارد در محل نصب پنل اعلام حریق مرکزی و یا تکرار کننده، روشنایی کافی وجود داشته و در هنگام قطع برق از شرایط روشنایی اضطراری یا ایمنی تامین شود.
• پنل اعلام حریق باید به سیستم ارتینگ (اتصال زمین) متصل شود.
• پنل اعلام حریق باید به منبع تغذیه و شارژر مجهز بوده و محاسبه ظرفیت باطری دستگاه باید به گونه ای باشد که سیستم اعلام حریق در زمان قطع برق به مدت حداقل ۲۴ ساعت فعال بوده وشدت جریان لازم را برای حداقل ۳۰ دقیقه فعال بودن آژیرها و فلاشرها را تامین کند.
• ارتفاع نصب پنل اعلام حریق می بایست از کف تمام شده تا صفحه نمایش آن ۵ متر باشد.

ادوات شنيداری و ديداری (آژير ها و فلاشرها) :

• در طراحی سیسـتم اعـلام حریـق حداقل صدای آژیر در فضاهای عمومی ۵۶ dB در نظر گرفته شود.
• طبق استاندارد در بالا سر تخت خواب اتاق هایی که در آن سیستم کشف و اعلام حریق نصب شده است سطح فشار صوتی ادوات شنیداری نباید کمتر از dB ۷۵ باشد. جهت اعلام حریق و تامین تراز شدت صوت آژیرها در مکان هایی که شدت صدای نویز محیط بیش تر از dB ۶۰ باشد حداقل ۵ dB شدت صوتی بالاتر از شدت سر و صدای محیط جهت آگاهی افراد بوسیله ادوات هشدار دهنده باید تولید شود.
• در فضاهای خاص یا محیط هایی با نویز زمینه بیش از ۵۶ dB و یا مکانهایی که در حالت کارکرد عادی از وسایل حفاظت شنوایی به کار برده می شود استفاده از اعلام کننده دیداری مانند فلاشر ضرورت دارد.
• فضاهایی مانند پارکینگ، محوطه استخر، موتورخانه مرکزی، سالن اجتماعات و مجاور درب خروجی به گذر اصلی نیاز به نصب فلاشر می باشد.
• در مکان های تجمعی و یا عمومی توصیه می شود هشدار دهنده های گفتاری (Voice Evacuation) نصب گردد.
• ارتفاع نصب ادوات دیداری و شنیداری حداقل ۱ متر بالاتر از کف تمام شده است.
• فرکانس(های) تولید شده توسط آژیرهای هشدار حریق باید در گستره ۵۰۰Hz تا ۱۰۰۰Hz قرار داشته باشد.
• جهت ساختمان هایی که مجهز به سیستم اعلام حریق می باشند، استفاده از ادوات هشدار دیداری با درجه حفاظت مناسب جهت فضای بیرون پیشنهاد می گردد.

معيار طراحی و اجرای مدارات سيستم های اعلام حريق :

جهت اجرای مدارات سیستم های اعلام حریق به لحاظ مقاومت و حفظ ارتباط در شرایط حریق توصیه می گردد از کابل هایی با توانایی مقاومت در برابر حریق (کابل مقاوم در برابر حریق) استفاده شود .

لازم به توضیح است در سیستم های اعلام حریق متعارف می بایست حداقل از کابل ۱*۲ میلی متر مربع در لوله برق و جهت سیستم های اعلام حریق آدرس پذیر باید حداقل از کابل ۱.۵*۲ شیلدار از نوع نسوز مقاوم در برابر حریق استفاده گردد .تغییر در مقطع و مشخصات کابل می بایست بر اساس توصیه های فنی شرکت سازنده سیستم کشف و اعلام حریق صورت پذیرد .

تبصره :

• در سیستم های متعارف در صورت لوله گذاری به صورت توکار با حفظ مقاومت و ایمنی آن در مقابل حریق و…، بر حسب نظر طراح یا ناظر بر اساس ریسک حریق الزاماً نیازی به استفاده از کابل های مقاوم در برابر حریق نمی باشد، در غیر این صورت ضرورت دارد از کابل های مقاوم در برابر حریق جهت اجرای مدارات سیستم اعلام حریق استفاده گردد.
• در صورت اجرای مدارات سیستم اعلام حریق به صورت روکار شرایط ایمنی و حفاظت فیزیکی کابل در برابر ضربه، قطعی یا حریق باید تامین شود.
• کابل های مقاوم در برابر حریق باید دارای تاییدیه معتبر از مراجع ذیصلاح ملی یا دارای گواهینامه استانداردهای بین المللی باشند.

منبع: سازمان نظام مهندسی ساختمان

 مقالات مرتبط :

• بخش اول
  الزامات ساختمان ها و بناها در اجرای سيستم های کشف و اعلام حريق
• بخش دوم
  معيار طراحی، انتخاب و نصب ادوات سيستم های کشف و اعلام حريق
• بخش سوم
  موارد تکمیلی جهت طراحی و اجرای سیستم های اعلام حریق در ساختمان ها
• بخش چهارم
  علائم پیشنهادی راهنمای نقشه های سیستم های کشف و اعلام حریق
• بخش پنجم
  توضیحاتی مختصر به همراه تصاویری در زمینه استاندارد طراحی و اجرای سیستم های کشف و اعلام حریق
• بخش ششم
  اهمیت اﺟﺮای ﺻﺤﯿﺢ، ﺗﺴﺖ، ﺗﺤﻮﯾﻞ، نگهداری و ﺳﺮوﯾﺲ دوره ای سیستم های کشف و اعلام حریق
• بخش هفتم
  ارائه ی چک لیست پیشنهادی نظارت سیستم های کشف و اعلام حریق